Month: March 2023

E DIELA E ORTHODHOKSISË
“Eja dhe shih” (Joani 1:47).

Dy miq, Filipi dhe Nathanaili, takohen. Skeptik është i dyti. I gjallë dhe i gëzuar i pari, që i thotë Nathanailit: “Gjetëm Atë, për të cilin shkroi Moisiu dhe e parathanë profetët. Është Jisui nga Nazareti.”
Por, sa e çuditshme! Nathanaili nuk i përgjigjet entuziazmit të tij. Qëndron indiferent, i ftohtë, dhe i sinqertë, siç është, i thotë: “A është e mundur të dalë nga Nazareti famëkeq diçka emire?” Por Filipi nuk e humb guximin dhe as përpiqet që ta bindë.
“Eja dhe shih”, i thotë. Eja të shikosh vetë. Eja të shikojnë sytë e tu. Të dëgjojnë veshët e tu. Dhe atëherë do të dëshmosh të vërtetën.
***
Nathanaili, pas atyre që i tha Filipi, vjen të sigurohet vetë për Krishtin. Në momentin kur të dy miqtë iu afruan Jisuit, dëgjojnë Zotin të thotë për Nathanailin: “Ja një izraelit i pastër, në shpirtin e të cilit nuk ekzistojnë dinakëria dhe ligësia.” Nathanaili habitet për karakterizimin që i bën Krishti dhe e pyet: “Zot, nga më njeh?” Dhe Jisui, që ta bëjë të kuptojë më mirë se cili është, i thotë: “Para se të të ftonte Filipi, të pashë kur ishe në drurin e fikut, larg nga sytë e njerëzve”. Nathanaili mrekullohet edhe më shumë, sepse mendonte se asnjë nuk e kishte parë atje ku ishte. Kupton, pra, se Zoti nuk është njeri i zakonshëm, prandaj pushtohet nga një admirim i madh dhe pohon: “Rabi, ti je Biri i Perëndisë, ti je Mbreti i Izraelit”, sipas profecive. Atëherë Jisui i thotë: “U habite dhe besove sepse të thashë këto! Do të shohësh edhe më të mëdha. Dhe shton: po ju them me të vërtetë, se që tani e tutje do të shihni qiellin të hapur dhe engjëjt e Perëndisë, që po i shërbejnë Birit të Tij, duke u ngjitur dhe duke zbritur nga qielli në tokë…”
***

“Eja dhe shih.”
Kjo ftesë e apostull Filipit, shprehje e dashurisë prekëse ndaj mikut të tij, na drejtohet edhe neve. Është për secilin prej nesh.
“Eja dhe shih.”
Eja të njohësh Jisu Nazaretasin të përbuzur nga bashkatdhetarët e tij, dhe do ta ndiesh Bir të Perëndisë të Tërëfuqishëm, fitimtar të pamposhtur, kapiten të gjithurtë të anijes së Kishës. Dhe do të çuditesh nga mrekullia e mrekullive. Ka njëzet shekuj që Kishën e Tij e godasin dallgët e tërbuara të pabesisë, të përndjekjeve, të herezive e megjithatë, Orthodhoksia përleshet, përparon e patrembur, mbetet e palëkundur, e papërzier, fitimtare e botës.
“Eja dhe shih.”
Na thërresin dëshmorët e besimit tonë. Eja të shikosh Atë që armatos me fuqi të pathyeshme vajzat e reja e të dhembshura, madje edhe fëmijët njomëzakë. Dhe nuk tremben nga sëpata e xhelatit. Nuk tërhiqen nga premtimet për lumturi të përkohshme, e shpërfillin vdekjen dhe vazhdojnë të ecin drejt martirizimit “si për në panair”.
***
Shumë triumfe, arritje dhe fitore feston njeriu: pushtimi i hapësirës kozmike, kur këmba e tij shkeli në Hënë, kur dërgon satelitë në planetët e tjerë, kur një përparim teknik e lehtëson jetën e tij.
Nuk janë këto triumfet e vetme, sepse njeriu nuk është vetëm tru dhe arritje teknike. Është edhe frymë, edhe shpirt. Prandaj ekzistojnë edhe lloje të tjera triumfesh, triumfe në sferën shpirtërore. Një triumfi tillë është edhe triumfi i Orthodhoksisë.
Besimi orthodhoks, pas kaq shumë luftërash, nga persekutime dhe përndjekje, nga martirizime dhe katakombe, kaloi në triumf. Etërit e mëdhenj dhe sinodet e shenjta na falën të vetmin besim të saktë, të vetmin predikim të papërzier, dhe njëkohësisht me jetën dhe me shembullin e tyre, shenjtorët dhe oshënarët na dhanë modelin e përsosur. Lidhja e prediki- mit të pastër me jetën e shenjtë është Orthodhoksia.
Kjo është trashëgimia jonë e rëndësishme. Atë ftohemi që ta zgjedhim edhe në epokën tonë, në të cilën shumë e shumë armiq na sulmojnë. Dhe, nëse do të bëjmë një konstatim real, do të shohim se nuk janë vetëm këta armiqtë e Orthodhoksisë. Mundet që edhe ne, të krishterët orthodhoksë, të bëhemi armiq të Orthodhoksisë, kur kemi vetëm gjethe dhe jo fryte. Kur nuk shfaqim frytet e Shpirtit të Shenjtë: dashurinë, gëzimin, zemërgjerësinë, mirësinë, butësinë, drejtësinë dhe lejojmë të vendosen brenda nesh “armiqësi, grindje, smirë, zemërime, ndarje” (1 Kor. 3:3), atëherë “prej jush blasfemohet emri i Perëndisë” (Rom. 2:24). Sa herë kemi dëgjuar për njërin dhe për tjetrin të flasin keq. Hiqet si i krishterë, por është i atillë e i këtillë. Sa mbetën jashtë Tempullit të Perëndisë apo larg mistereve të Kishës, për shkak të sjelljes së pahijshme të njërit apo të tjetrit? Ky nuk është justifikim për ata që e thonë. Megjithatë, për besimtarët është një kambanë, që t’i zgjojë.
***
Vëllezërit e mi të dashur më Krishtin,
Është koha që të gjithë ne të përpiqemi për të jetuar lidhjen e vetme: të vërtetën dhe të shenjtën. Këtë Orthodhoksi, trashëgimi të çmuar, le ta bëjmë pronë dhe përjetim tonin. Le të jemi të qëndrueshëm e të palëkundur në mbrojtje të këtij thesari, që ta dorëzojmë të papërzier në brezat e rinj. Besim dhe moral. Besim i nxehtë, sipas dogmës orthodhokse të shndërruar në jetë shpirtërore. Jeta edhe shembulli, ndriçojnë rrugën e të tjerëve më tepër se një pishtar apo se çdo dritë. Shembulli thërret më fort se çdo zë tjetër. Të prek më shumë edhe se buzët më fisnike që thonë: “Eja dhe shih”.
† Ignati
Mitropolit i Beratit, Vlorës dhe Kaninës

• Shkëputur nga libri: Buqetë lulesh shpirtërore I (Predikime 2008-2009) 16.03.2008

Rëndësia dhe vlera e ikonave

E Diela e I-rë e Kreshmës së Madhe E Orthodhoksisë
(Jn. 1:43-51)

Të Dielën e Orthodhoksisë kremtojmë kthimin zyrtar në kishë të ikonave të shenjta, që u vendos nga Sinodi i vitit 843, në kohën e perandoreshës Theodhora. Ky Sinod vuri në zbatim vendimin që kishte marrë Sinodi VII Ekumenik, i vitit 787, për nderimin e ikonave të shenjta. Njëkohësisht kremtojmë triumfin e Orthodhoksisë ndaj gjithë herezive përgjatë shekujve.
Në këtë mënyrë, Kisha: a) na mbështet në Besimin Orthodhoks; b) na ndriçon në përpjekjen shpirtërore, që të mos biem viktima të herezive; c) na tregon se rruga e shpëtimit është rruga në të cilën ecën që prej rreth dy mijë vjetësh Kisha Orthodhokse.
Nderim, jo adhurim. Meqenëse përdorimi i ikonave është pika që na diferencon nga komunitetet e tjera të krishtera, le ta freskojmë përsëri brenda nesh kuptimin e tyre të saktë.
Kuptimi i nderimit të ikonave të shenjta
Rëndësia e madhe shpirtërore e ikonave të shenjta bëri që besimtarët e të gjithë shekujve të ushqejnë nderim ndaj tyre dhe t’i konsiderojnë ato bekim të madh. Të krishterët bien në gjunjë para tyre, ndezin kandila dhe qirinj, i puthin dhe i temjanisin. Por, meqenëse ndodhën keqpërdorime dhe keqkuptime, Sinodi VII Ekumenik përcaktoi kuptimin që kanë këto shfaqje nderimi ndaj ikonave të shenjta. Pra, të krishterët orthodhokse “nuk i adhurojnë” ikonat e shenjta. Adhurimi i takon ekskluzivisht vetëm Perëndisë. Ne vetëm i nderojmë ato me respekt. Dhe kjo falje, që u bëhet me respekt, nuk ka lidhje me materialet (dru, ngjyrë etj.), me të cilat ato punohen, por nderohet personi i ikonizuar në to.
Vasili i Madh na e shpjegon që në shekullin IV: “Sepse nderimi i ikonës i kalon origjinalit, duke iu falur me respekt e duke mos i hyjnizuar”.
Ikona, sipas doktrinës së Kishës, ka të njëjtën vlerë me fjalën e Shkrimit të Shenjtë: “Atë çka fjala na e transmeton me anë të dëgjimit, piktura na e tregon në heshtje me anë të paraqitjes grafike”- na thotë Shën Joan Damaskinoi. Etërit e Sinodit VII e shtjellojnë edhe më tej këtë tezë: “Me këto dy mjete, të cilat lidhen në mënyrë të ndërsjellë njëra me tjetrën…, përftojmë dijen e realiteteve që ato ikonizojnë”. Ikona na mëson teologjinë e Kishës me anë të iko- nizimeve.
Njësoj si simbolet e ndryshme të shekujve të parë të Krishterimit, kështu edhe ikona është një lloj gjuhe e përbashkët për mbarë Kishën në tërë botën, sepse shpreh doktrinën e përbashkët orthodhokse, përvojën e përbashkët asketike orthodhokse dhe jetën e përbashkët liturgjike orthodhokse. Është një gjuhë që kuptohet në mënyrë universale. Nëpërmjet ikonës kapërcejmë numrin e madh të gjuhëve. Karakteri i saj është ekumenik, gjithëpërfshirës. Ikona përbën dëshminë e dukshme si të tolerancës së Perëndisë ndaj njeriut, ashtu edhe të prirjes së njeriut drejt Perëndisë.
Por, mos vallë, siç mendojnë disa, duke përdorur ikonat vihet në rrezik pastërtia e mësimit të krishterë, për vetë faktin se Perëndia është i paafrueshëm dhe i pakapshëm për aftësitë njerëzore?
Kuptimi teologjik i ikonës
Sipas Doktrinës Orthodhokse, mundësia e ikonizimit të Jisu Krishtit dhe e personave të tjerë të shenjtë mbështetet në dogmën e Bërjes Njeri të Birit dhe të Fjalës së Perëndisë dhe të hyjnizimit të njeriut. Siç e shpjegon shën Joan Damaskinoi, në ikonat e shenjta nuk ikonizohet Perëndia, i Cili është i padukshëm, por Fjala e mishëruar, Perëndia siç ishte këtu mbi tokë, si person perëndinjerëzor. Mohimi i mundësisë së ikonizimit do të thotë mohim i dogmës kristologjike (se Krishti është Perëndi dhe njeri), që është baza e shpëtimit të njeriut më Krishtin. Pra ,ikonizimi në pikturë i Perëndinjeriut bëhet sipas masës së marrjes së natyrës njerëzore prej Tij.
Ky parim shtrihet edhe në pikturimin e Hyjlindëses dhe të shenjtorëve. Fryt i mishërimit të Perëndisë është hyjnizimi i njeriut. Për këtë arsye, edhe e Tërëshenjta dhe shenjtorët nuk ikonizohen si njerëz të thjeshtë, por në gjendjen e tyre të lavdëruar, në të cilën gjenden tani, duke na shfaqur kështu madhështinë e natyrës njerëzore të transformuar më Krishtin. Për të shprehur thellësinë teologjike të ikonave të shenjta, u krijua, si art i veçantë, Agjiografia Orthodhokse.
Ai që mohon ikonën, mohon “Krishtin e bërë njeri”; Mohon mishërimin e Fjalës Hyjnore, të Krishtit, i Cili është “ikona e Perëndisë së padukshëm” (Kol. 1:15) dhe shembull i njeriut të përsosur. Kështu, ikona bëhet masa dhe kriteri i besimit të drejtë dhe i jetës shpirtërore të Kishës sonë të shenjtë.
Veçantia dhe rëndësia e ikonave orthodhokse në përpjekjen shpirtërore
E përsëris: Për besimtarin orthodhoks, ikonat e shenjta nuk janë as idhuj dhe as tablo pikture. Vlera e tyre qëndron në përmbajtjen e tyre teologjike dhe në ndikimin shenjtërues që ato ushtrojnë mbi njeriun. Njësoj si çdo faqe e Ungjillit me fjalën, kështu edhe çdo ikonë, me personat dhe format e saj, shpreh të vërtetat e besimit të krishterë.
Ikona tradicionale orthodhokse nuk ngjason me fotografinë, nuk përpiqet të paraqesë portrete, përkundrazi ajo shfaq një kuptim simbolik dhe shpreh një realitet shpirtëror. Ikonat na ofrojnë shembuj dhe shenja për meditim, për lutje, që mund të frymëzojnë mendimet dhe veprimet tona.
Edhe diçka tjetër, më e thellë: Duke u bekuar brenda në kishë, ikona bëhet e shenjtë, një vendtakim i njeriut me Perëndinë. Përmes temave që ato paraqesin, çdo ikonë “na tregon historinë” e një faqeje të librit të Ekonomisë Hyjnore.
Çdo ikonë është edhe një predikim, një pohim i besimit tonë. Por, njëkohësisht, është edhe një ftesë drejt shenjtërisë, shembull dhe zbulesë e së cilës është Vetë Jisu Krishti dhe shenjtorët e Tij. Ikonat e shenjtorëve tanë na frymëzojnë dhe na japin guxim në përpjekjen tonë shpirtërore. Ato na krijojnë sigurinë, se para nesh kanë jetuar njerëz të tjerë, që kanë fituar. Fitorja e tyre është mburrja e Kishës.
Njësoj siç vështrojmë qiellin nga një dritare, po kështu, nëpërmjet ikonave, shikojmë lavdinë që është përgatitur për ne. Në përfundim të kësaj analize, ikonat janë shenja të pranisë së Perëndisë dhe ndihmë për ta kuptuar jetën dhe botën në mënyrë të krishterë.
Nëse fjala dhe himni i Kishës sonë shenjtërojnë shpirtin nëpërmjet dëgjimit, ikona e shenjtëron nëpërmjet shqisës së të parit, shqisë që mbizotëron ndër shqisat e tjera të njeriut.
† Anastasi
Kryepiskop i Tiranës, Durrësit dhe i Gjithë Shqipërisë.

• Shkëputur nga libri: Rreze nga drita e Ungjillit (Vëllimi 2: Pranverë – Verë)